Οι 5 «εποχές» του εγκεφάλου μας: Σε ποια ηλικία-έκπληξη βρέθηκε ότι ενηλικιώνεται - Πότε γερνάει
Πώς αλλάζει ο εγκέφαλός μας στη διάρκεια της ζωής και τι σημαίνει αυτό για εμάς. Εντυπωσιακά ευρήματα νέας μελέτης.
Σε πέντε σημαντικές «εποχές» διακρίνεται η ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου, σύμφωνα με τα εντυπωσιακά αποτελέσματα νέας μελέτης σχετικά με το πώς αλλάζει ο εγκέφαλος από τη βρεφική ηλικία έως τα γηρατειά.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Communications, βασίστηκε σε σαρώσεις εγκεφάλου σχεδόν 4.000 ατόμων ηλικίας κάτω των 90 ετών και χαρτογράφησε τις νευρωνικές συνδέσεις και τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται κατά τη διάρκεια της ζωής μας.
Αποκαλύφθηκε ότι ο εγκέφαλος διανύει πέντε ευρείες χρονικές φάσεις, χωρισμένες σε τέσσερα κρίσιμα «σημεία καμπής», στα οποία η οργάνωση του εγκεφάλου κινείται σε μια διαφορετική τροχιά, περίπου στις ηλικίες των 9, των 32, των 66 και των 83 ετών.
«Κοιτάζοντας πίσω, πολλοί από εμάς νιώθουμε ότι η ζωή μας έχει χαρακτηριστεί από διαφορετικές φάσεις. Αποδεικνύεται ότι και οι εγκέφαλοι περνούν από αυτές τις εποχές», δήλωσε ο καθηγητής Duncan Astle, ερευνητής νευροπληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και κύριος συγγραφέας της μελέτης.
«Η κατανόηση ότι το δομικό ταξίδι του εγκεφάλου δεν είναι θέμα σταθερής προόδου, αλλά μάλλον ένα από τα λίγα σημαντικά σημεία καμπής, θα μας βοηθήσει να εντοπίσουμε πότε και πώς η δικτύωσή του είναι ευάλωτη σε διαταραχές», τόνισε.
Από την «παιδική ηλικία» στα «γηρατειά»
Η περίοδος ανάπτυξης της παιδικής ηλικίας διαπιστώθηκε ότι συμβαίνει μεταξύ της γέννησης και της ηλικίας των εννέα ετών, οπότε στη συνέχεια μεταβαίνει στην εφηβική φάση -μια εποχή που διαρκεί κατά μέσο όρο έως τα 32 έτη.
Λίγο μετά τα 30, η νευρωνική δικτύωση του εγκεφάλου μετατοπίζεται σε ενήλικη λειτουργία. Είναι η μεγαλύτερη περίοδος, που διαρκεί περισσότερο από τρεις δεκαετίες.
Ένα τρίτο σημείο καμπής έρχεται γύρω στην ηλικία των 66 ετών, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας φάσης «πρώιμης γήρανσης» της αρχιτεκτονικής του εγκεφάλου. Τέλος, ο «όψιμος γηράσκων» εγκέφαλος διαμορφώνεται περίπου στην ηλικία των 83 ετών.
Οι επιστήμονες ποσοτικοποίησαν την οργάνωση του εγκεφάλου χρησιμοποιώντας 12 διαφορετικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της αποτελεσματικότητας της δικτύωσης, του πόσο «διαμερισματοποιημένη» είναι και του εάν ο εγκέφαλος βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε κεντρικούς κόμβους ή έχει ένα πιο διάχυτο δίκτυο συνδεσιμότητας.
Οι «συνδέσεις» των νευρώνων και τι σημαίνουν για εμάς
Από τη βρεφική ηλικία έως την παιδική ηλικία, ο εγκέφαλός μας ορίζεται από την «ενοποίηση δικτύου», ενώ ο πλούτος των συνάψεων -των συνδέσμων μεταξύ των νευρώνων- στον εγκέφαλο ενός μωρού μειώνεται, με τους πιο ενεργούς να επιβιώνουν.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η αποτελεσματικότητα της δικτύωσης του εγκεφάλου μειώνεται.
Εν τω μεταξύ, η φαιά και η λευκή ουσία αυξάνονται ραγδαία σε όγκο, έτσι ώστε το πάχος του φλοιού, η απόσταση μεταξύ της εξωτερικής φαιάς ουσίας και της εσωτερικής λευκής ουσίας, να φτάσει σε ένα μέγιστο, και η φλοιώδης αναδίπλωση, οι χαρακτηριστικές ραβδώσεις στον εξωτερικό εγκέφαλο, σταθεροποιείται.
Στη δεύτερη «εποχή» του εγκεφάλου, την εφηβεία, η λευκή ουσία συνεχίζει να αυξάνεται, έτσι ώστε η οργάνωση των δικτύων επικοινωνίας του εγκεφάλου να βελτιώνεται ολοένα και περισσότερο. Αυτή η εποχή ορίζεται από τη σταθερά αυξανόμενη αποτελεσματικότητα των συνδέσεων σε ολόκληρο τον εγκέφαλο, η οποία σχετίζεται με βελτιωμένη γνωστική απόδοση.
«Σίγουρα δεν λέμε ότι οι άνθρωποι στα τέλη της δεκαετίας των 20 ετών θα συμπεριφέρονται σαν έφηβοι ή ακόμα και ότι ο εγκέφαλός τους μοιάζει με αυτόν ενός εφήβου», δήλωσε η Alexa Mousley, η οποία ηγήθηκε της έρευνας.
Πρόσθεσε ότι τα ευρήματα θα μπορούσαν να δώσουν πληροφορίες για τους παράγοντες κινδύνου για ψυχικές διαταραχές, οι οποίες εμφανίζονται συχνότερα κατά την εφηβική περίοδο.
Η ενήλικη περίοδος
Γύρω στην ηλικία των 32 ετών παρατηρείται η ισχυρότερη συνολική μετατόπιση στην τροχιά. Γεγονότα ζωής όπως η γονεϊκότητα μπορεί να παίζουν ρόλο σε ορισμένες από τις αλλαγές που παρατηρούνται, αν και η έρευνα δεν το εξέτασε ρητά. «Γνωρίζουμε για τις γυναίκες που γεννούν, ότι ο εγκέφαλός τους αλλάζει μετά», ανέφερε η Mousley.
Από την ηλικία των 32 ετών, η αρχιτεκτονική του εγκεφάλου φαίνεται να σταθεροποιείται σε σύγκριση με τις προηγούμενες φάσεις, αντιστοιχώντας σε ένα «οροπέδιο στη νοημοσύνη και την προσωπικότητα» με βάση άλλες μελέτες. Οι περιοχές του εγκεφάλου γίνονται επίσης πιο «διαμερισματοποιημένες».
Τα δύο τελευταία σημεία καμπής ορίστηκαν από μειώσεις στη συνδεσιμότητα του εγκεφάλου, οι οποίες πιστεύεται ότι σχετίζονται με τη γήρανση και τον εκφυλισμό της λευκής ουσίας στον εγκέφαλο.
